راهنمای کامل گذاشتن و برداشتن لنز تماسی و تشخیص برعکس نبودن آن

مقدمه

لنزهای تماسی نرم و همچنین لنزهای سختِ نفوذپذیر به گاز (RGP) می‌توانند دیدی شفاف و آزادی از عینک را فراهم کنند، اما نیازمند رسیدگی و روش صحیحِ استفاده هستند. گذاشتن یا برداشتن نادرست لنز ممکن است به ناراحتی، تاری دید یا حتی عفونت منجر شود. خطاهای رایج برای افراد تازه‌کار شامل لمس لنز با دست‌های نشُسته، استفاده از آب به‌جای محلول استریل و گذاشتن لنز به‌صورت پشت‌ورو است. در این راهنما نحوه آماده‌سازی، تشخیص جهت صحیح لنز و روش‌های ایمن برای گذاشتن و برداشتن لنزهای نرم و سخت را می‌آموزید.

آماده‌سازی برای تماس با لنز

بهداشت مناسب، پایهٔ راحتی در استفاده از لنز است. همیشه پیش از لمس لنزها دست‌هایتان را با صابونِ بدون عطر و بدون لوسیون بشویید، دست‌کم ۳۰ ثانیه کف بسابید و سپس با حولهٔ بدون پرز خشک کنید تا الیاف به نوک انگشتان نچسبد. بعد از شست‌وشو تا حد امکان از تماس با کرم‌ها و مواد چرب خودداری کنید.

هنگام باز کردن جعبه یا قاب لنز، آن را با نوک انگشت و نه با ناخن‌ها بردارید تا پاره نشود. هر لنز را با محلول استریل شست‌وشو دهید تا هرگونه ذرهٔ ریز پاک شود؛ هرگز از آب شیر یا بزاق استفاده نکنید. لنز را از نظر پارگی یا آلودگی بررسی کنید و مطمئن شوید لنز مربوط به چشم راست یا چپ را جابه‌جا نمی‌گذارید.

چگونه تشخیص دهیم لنز پشت‌ورو نیست؟

نگرانی معمولِ مبتدی‌ها جهتِ درست لنز است. لنزِ درست مانند یک کاسهٔ کم‌عمق و متقارن است و لبه‌ها به‌صورت عمودی رو به بالا قرار می‌گیرند، اما لنز وارونه در لبه‌ها «لبه‌دار» و رو به بیرون باز می‌شود. لنز را روی نوک انگشت بگذارید، در امتداد چشم نگه دارید و横نمای آن را ببینید؛ اگر لبه‌ها به بیرون متمایل‌اند، لنز را برگردانید و دوباره بررسی کنید.

روش دیگر «تست تاکو» است: لنز را به‌آرامی بین شست و اشاره کمی فشار دهید؛ اگر لبه‌ها به درون جمع شوند مثل نان تاکو، لنز درست است. اگر لبه‌ها به بیرون وا می‌روند، لنز پشت‌ورو است. برخی لنزها نشان‌گذاری لیزری (مثل عدد «123» یا حروف) دارند؛ اگر این علامت‌ها وارونه و ناخوانا دیده شوند، لنز برعکس است. بعضی سازندگان، لبهٔ لنز را کمی رنگی می‌کنند؛ روشن و واضح بودن این هالهٔ رنگی نشانهٔ جهت درستِ لنز است و کمرنگ یا نامحسوس بودن آن می‌تواند نشانهٔ وارونه بودن باشد.

اگر هم لنزی را اشتباهاً وارونه بگذارید، معمولاً به چشم آسیب نمی‌زند، اما احساس ناخوشایند، جابه‌جایی با پلک زدن یا کمی تاری می‌دهد. در این حالت با دست تمیز لنز را بردارید، با محلول بشویید و درست بگذارید.

آموزش گام‌به‌گام گذاشتن لنز تماسی (لنز نرم)

۱) شست‌وشو و خشک‌کردن دست‌ها: با صابون مناسب بشویید و با حولهٔ بدون پرز خشک کنید.
۲) گرفتن لنز با نوک انگشت: لنز را با نوک انگشت (نه ناخن) بردارید. آن را روی نوک انگشت اشاره بگذارید و به شکل «کاسه» توجه کنید تا پشت‌ورو نباشد.
۳) شست‌وشو و بازبینی: با محلول استریل، لنز را آبکشی کنید و از نبودِ پارگی و ذرات مطمئن شوید.
۴) باز نگه داشتن پلک‌ها: با دست آزاد، پلک بالا را ملایم نگه دارید تا پلک نزنید و با انگشت میانیِ همان دستی که لنز را گرفته‌اید، پلک پایین را کمی پایین بکشید.
۵) قرار دادن لنز روی چشم: آرام و ثابت به سمت چشم بروید و لنز را روی عنبیه (قسمت رنگی چشم) بنشانید. رطوبت سطح چشم به چسبیدن لنز کمک می‌کند. بعضی‌ها راحت‌ترند که ابتدا لنز را روی سفیدی چشم گذاشته و سپس به آرامی روی عنبیه سر بدهند.
۶) پلک زدن و مرکز کردن: پلک‌ها را رها کنید، چند بار پلک بزنید و در جهات مختلف نگاه کنید تا لنز در مرکز قرار گیرد و دید شفاف شود. اگر ناراحتی یا بدجاافتادگی حس کردید، دست‌ها را دوباره بشویید و لنز را اصلاح یا خارج و مجدداً جای‌گذاری کنید.

تکرار این روال، اعتماد به نفس شما را بالا می‌برد. اگر همچنان دشوار است، از اپتومتریست بخواهید عملاً مراحل را با شما تمرین کند.

چگونه لنز تماسی را برداریم؟

برداشتن لنز نیز به دست‌های تمیز و حوصله نیاز دارد. برای لنز نرم، دو روش رایج وجود دارد:

الف) روش پینچ (نیشگون ملایم):
– دست‌ها را بشویید و خشک کنید.
– یک حولهٔ تمیز زیر صورت بگذارید تا اگر لنز افتاد، گم نشود.
– با دستِ غیرغالب، پلک بالا و پایین را به‌آرامی باز نگه دارید.
– با شست و اشارهٔ دست غالب، دو طرف لنز را خیلی ملایم بگیرید و از سطح چشم جدا کنید. روش جایگزین این است که لنز را کمی به پایین (روی سفیدی چشم) سُرخور دهید و سپس به‌آرامی بگیرید.
– اگر لنز یک‌بار مصرف است، دور بیندازید؛ در غیر این صورت، در کف دست با محلول بشویید و در قاب تمیز بگذارید.

ب) وقتی ناخن بلند دارید:
وجود ناخن بلند خطر پارگی لنز یا خراش چشم را افزایش می‌دهد. از سرِ انگشت (پد انگشت) استفاده کنید، نه نوک ناخن. می‌توانید از یکی از دو روش کمک بگیرید:
– روش پینچ با نوک انگشتان: با پد دو انگشت، دو طرف لنز را خیلی ملایم به سمت مرکز جمع کنید تا لنز به سمت بیرون بیاید؛ سپس آن را بردارید.
– روش رول‌اوت (غلتاندن): نوک انگشت را روی لنز بگذارید و به سمت پایین به‌طرف پلک پایین بغلتانید تا لبهٔ لنز تا شود و بتوانید آن را بگیرید. همچنین نگاه را کمی رو به بالا ببرید، لنز را آرام به پایین سُرخور دهید و بعد با پد انگشتان بردارید. همواره مراقب باشید ناخن به لنز یا قرنیه نخورد.

پ) برداشتن لنزهای سخت (RGP):
– پس از شست‌وشو و خشک‌کردن دست‌ها، حوله‌ای زیر صورت قرار دهید.
– روش پلک‌ها: یک انگشت را روی پلک بالا و یکی را روی پلک پایین بگذارید و پلک‌ها را طوری به هم نزدیک کنید که مثل بستن چشم، لنز به‌آرامی از چشم بیرون بیفتد.
– روش کشش گوشهٔ چشم: انگشت‌ها را روی گوشهٔ بیرونی پلک بالا و پایین بگذارید و پوست را به سمت گوش بکشید تا چشم طبیعی بسته شود و لنز بیرون بیفتد.
– روش پلنجر (مکش مخصوص لنز سخت): اگر با انگشت راحت نیستید، پس از شستن دست‌ها و خیس کردن نوک پلنجر با محلول نمکی استریل، پلک‌ها را باز نگه دارید، نوک پلنجر را به بخش پایینیِ لنز بزنید و خیلی ملایم تکان دهید تا لنز آزاد شود. مراقب باشید نوک وسیله به سطح چشم تماس پیدا نکند.

ت) اگر لنز گیر کرده باشد چه کنیم؟
نگران نشوید؛ لنز به پشتِ چشم نمی‌رود. ابتدا چند بار پلک بزنید و نگاه را در جهات مختلف حرکت دهید تا لنز به جای درست برگردد. می‌توانید پلک را خیلی ملایم ماساژ دهید یا از قطرهٔ اشک مصنوعی کمک بگیرید. هرگز از ناخن یا گوش‌پاک‌کن استفاده نکنید. اگر موفق نشدید، با متخصص بینایی تماس بگیرید.

نکات تکمیلی و احتیاط‌ها

– روال ثابت داشته باشید: همیشه از یک چشم شروع کنید تا لنزها جابه‌جا نشوند.
– ناخن‌ها را کوتاه نگه دارید: این کار خطر خراش یا پارگی را کم می‌کند.
– قاب و محلول را تمیز نگه دارید: قاب را هر سه ماه عوض کنید، بعد از شست‌وشو با محلول، وارونه بگذارید تا کاملاً خشک شود. نوک بطری محلول را به سطوح نزنید.
– لنز روزانه را دوباره استفاده نکنید: لنزهای یک‌بار مصرف را بیش از مدت تعیین‌شده نپوشید و مگر با تجویز پزشک با لنز نخوابید. پوشیدن بیش‌ازحد می‌تواند موجب خشکی، عفونت یا چسبیدن لنز شود.
– از آب دوری کنید: لنز را با آب شیر نشویید و هنگام شنا یا دوش گرفتن از لنز استفاده نکنید.
– به احساس چشم توجه کنید: در صورت ناراحتی، قرمزی یا تاری، لنز را بردارید، از نظر پارگی و جهت صحیح بررسی و در صورت لزوم تعویض کنید. اگر مشکل ادامه یافت، به متخصص مراجعه کنید.
– معاینهٔ منظم چشم: برای اطمینان از سلامت چشم و به‌روزرسانی نمرهٔ لنز، به‌صورت دوره‌ای به اپتومتریست یا چشم‌پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟

اگر درد مداوم، قرمزی، حساسیت به نور، ترشح، تاری دید یا ناتوانی در خارج کردن لنز دارید، فوراً با اپتومتریست یا چشم‌پزشک تماس بگیرید. آن‌ها لنز را ایمن خارج و مشکل زمینه‌ای را بررسی می‌کنند. علائم را نادیده نگیرید؛ عفونت یا خراش قرنیه می‌تواند سریع پیشرفت کند.

جمع‌بندی

تسلط بر گذاشتن و برداشتن لنز با کمی تمرین به‌دست می‌آید، اما رعایت بهداشت، اطمینان از جهت صحیح لنز و ملایمت در کار با چشم، کلید راحتی و ایمنی است. همیشه دست‌ها را تمیز کنید، لنز را بررسی و درست جهت‌دهی کنید، پلک‌ها را آرام نگه دارید و مرحله‌به‌مرحله پیش بروید. مراقبت مناسب از لنز و قاب و پایبندی به زمان‌بندی تعویض، از بسیاری مشکلات پیشگیری می‌کند. در صورت تردید، از متخصص خود راهنمایی بخواهید تا این روند به بخشی ساده از روتین روزانهٔ شما تبدیل شود و از دیدی شفاف و راحت لذت ببرید.